ProMedico Pismo Śląskiej Izby Lekarskiej w Katowicach grudzień 2024 / styczeń 2025 nr 315

Pro Medico grudzień 2024 / styczeń 2025 20 StanisławSurma AsystentwKliniceChorób Wewnętrznych iFarmakologiiKlinicznej ŚląskiegoUniwersytetuMedycznego wKatowicach Kawa a nadciśnienie tętnicze. Fakt czy mit? Związek pomiędzy piciem kawy a ryzykiem rozwoju nadciśnienia tętniczego budzi wiele kontro- wersji, a w gabinecie lekarskim często nawet emocji. Wielu pacjentów pyta czy przy swoim scho- rzeniu może pić kawę. Zanim dokonamy analizy tego zagadnienia warto przyjrzeć się kawie nieco bliżej, bowiem obok wody i herbaty, stanowi ona trzeci najczęściej spożywany napój na świecie. W Polsce średnio spożywa się 1-2 filiżanki kawy/mieszkańca/dzień. Do liderów świa- towego rankingu nam daleko (Holandia), ale z roku na rok coraz więcej Polaków staje się regularnymi kawoszami. W kawie zawartych jest ponad 1000 róż- nych związków chemicznych, przy czym do tych najpopularniejszych zalicza się kofeinę, kwas chlorogenowy (polifenol o bardzo korzystnym działaniu prozdro- wotnym), kahweol, kafestol, trygone- linę, kwas ferulowy, kwas kawowy itd. Na zawartość poszczególnych związków biologicznie aktywnych w kawie wpływ ma wiele czynników, w tym gatunek kawy (Arabika, Robusta, Liberika), sto- pień wypalenia ziaren kawy, filtrowanie przy pomocy papierowego filtra oraz dodatki. Zielona kawa zawiera większą ilość poli- fenoli, natomiast palenie ziaren kawy prowadzi do wytworzenia bardzo intere- sujących związków – melanoidyn, które charakteryzują się działaniem zmniej- szającym aktywność enzymu konwertu- jącego angiotensynę. Kawa z ekspresu przelewowego filtrowana przy pomocy papierowego filtra praktycznie pozba- wiona jest kahweolu i kafestolu, czyli związków m.in. o właściwościach prze- ciwosteoporotycznych i przeciwnowo- tworowych. Związki te wykazują jednak działanie zwiększające stężenie cholesterolu, stąd u chorych ze źle kontrolowaną hipercho- lesterolemią chcących pić kawę należy rekomendować tą filtrowaną przy pomocy papierowego filtra (wówczas wpływ na stę- żenie cholesterolu będzie nieistotny). Dodatekmleka do kawymoże zmniejszać biodostępność m.in. kwasu chlorogeno- wego. Związane jest to z obecnością roz- gałęzionych białek, które niejako wyłapu- ją kwas chlorogenowy zmniejszając jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Największe korzyści prozdrowotne zwią- zane są z piciem kawy mielonej (ale bez- kofeinowej i rozpuszczalnej również) bez dodatku mleka. Z dodania niewielkiej ilości cukru do kawy – w przypadku braku przeciw- wskazań – nie trzeba rezygnować. Wyniki badań wskazują, że cukier w mniejszym stopniu „zabija” prozdrowotne właściwo- ści kawy w porównaniu do słodzików. Regularne picie umiarkowanych ilości kawy (2-3 filiżanki/dobę) związane jest ze zmniejszeniem ryzyka wystąpienia nadciśnienia tętniczego (nawet o 20%). Efekt ten wynika z licznych właściwości kawy, w tym: antyoksydacyjnych, prze- ciwzapalnych, zmniejszenia aktywności układu renina-angiotensyna, poprawy czynności śródbłonka naczyń itd. Okazjonalne picie kawy, szczególnie w większych ilościach, może powodować gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego. Więc jak pić, to regularnie! U chorych z nadciśnieniem tętniczym i dobrą kon- trolą ciśnienia tętniczego nie ma powo- dów do zabraniania picia umiarkowa- nych ilości kawy. Wyniki badań wykaza- ły, że regularne picie 2-3 filiżanek kawy dziennie jest związane z mniejszym ryzykiem zgonu, chorób układu krąże- nia, cukrzycy, przewlekłej choroby nerek i nowotworów u chorych z nadciśnie- niem tętniczym. Wszystko to sprawia, że w aktualnych rekomendacjach doty- czących stylu życia, opracowanych przez Międzynarodowe Towarzystwo Nadci- śnienia Tętniczego, wśród licznych reko- mendacji, znalazła się właśnie kawa. Wartowspomnieć, że osoby regularnie piją- ce kawę charakteryzują się mniejszym ryzykiem zgonu z dowolnego powodu, przyczyn sercowo-naczyniowych, onko- logicznych oraz gastroenterologicznych. Picie kawy wpływa nie tylko na ciśnie- nie tętnicze, ale na wiele innych narzą- dów i układów oraz modyfikuje ryzyko wystąpienia wielu chorób. Na polskim rynku wydawniczym pojawiła się pierw- sza książka kompleksowo omawiająca wpływ picia kawy na organizm człowie- ka „Kawa – monografia medyczna”, pod redakcją Krzysztofa J. Filipiaka, Krzysztofa Narkiewicza i Stanisława Surmy. Zapraszamy do lektury.